AYDIN HASAN Ankara – Yunanistan’a, Türkiye anakarasının yakınındaki adaları silahlandırmasına karşı, bu adaların egemenliği ve buna dayalı deniz yetki alanları konusundaki son ihtar, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan tarafından yapıldı. Türkiye’nin “egemenlik” konusunu tartışmaya açmaya hazırlandığı adalar ortasında, Yunanistan’ın en büyük 5 adası ortasında bulunan Midilli, Rodos ve Sakız da bulunuyor.
Sorun oluşturan adalar!
Ankara, Yunanistan’ın silahlandırdığı adalar konusunda, geçen yıldan itibaren daha etkin bir siyaset izlemeye başladı. Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu, Şubat 2022’de TRT’ye yaptığı açıklamada, “BM’ye iki mektup gönderdik. Bu silahsızlandırılmış adaların statüsünü Yunanistan ihlal ettiği için gönderdik. Bu adalar Lozan ve Paris mutabakatı ile Yunanistan’a silahsızlandırma kaidesiyle verilmiştir. Yunanistan buralarda muahedeleri ihlal ediyor. Yunanistan bundan vazgeçmezse, bu adaların egemenliği tartışılır… Gerekirse son ikazlarımızı yapacağız ve bu tartışma başlar” demişti.
Dışişleri Bakanlığı’nın, Doğu Ege adalarının gayrıaskeri statüsüne ait dokümanlara dayalı değerlendirmesine nazaran, Yunanistan’a silahsızlandırılma koşuluyla bırakılan adalar ve ilgili milletlerarası antlaşmalar şöyle:
1914 Altı Devlet Kararı: Limni, Semadirek, Midilli, Sakız, Sisam, Nikaria adaları ile bu tarihte Yunanistan’ın işgali altında olan başka adalar silahsızlandırılmak şartıyla Yunan hakimiyetine bırakılmıştır,
1923 Lozan Barış Antlaşması: 12. hususunda 1914’deki karara atıfta bulunularak, bu karar teyit edilmiştir. 13. hususunda Midilli, Sakız, Sisam ve Nikaria’nın, antlaşmaya ek Boğazlar Sözleşmesi’nde ise Limni ve Semadirek’in ne biçimde silahsızlandırılacakları düzenlenmektedir,
1936 Montrö Boğazlar Kontratı: Lozan Boğazlar Mukavelenamesi’nin ilgili kararlarının yerine geçmiştir. Kontratta Limni ve Semadirek’in silahlandırılabileceğine dair bir husus bulunmamaktadır,
1947 Paris Barış Antlaşması: Meis ve 12 Adalar silahsızlandırılmak kaydıyla Yunanistan’a bırakılmıştır.
İhlal 1960’ta başladı
Dışişleri Bakanlığı yetkilileri, mevzuya ait şu değerlendirmede bulundu:
“Halen yürürlükte olan ve Yunanistan’ı yasal olarak bağlayan bu antlaşmalar, Doğu Ege adalarının silahlandırılmasını yasaklamakta ve bu niyetle Yunanistan’a yasal yükümlülükler, sorumluluk da getirmektedir. Bununla birlikte Yunanistan, Türkiye’nin itirazlarına karşın milletlerarası hukuk çerçevesinde ahdi taahhütlerini ve antlaşmalardan doğan yükümlülüklerini ihlal ederek 1960’lardan beri adaları silahlandırıp, Doğu Ege adalarının silahsızlandırılmış statüsüne muhalif hareket etmektedir. Yunanistan, bu hukuka alışılmamış aksiyonlarını evvel inkar etmiş, 1974’ten sonraysa temelsiz argümanlarla adaları silahlandırdığını kabul etmiştir. Ayrıyeten Yunanistan, 1993’te Milletlerarası Adalet Divanı’nın mecburî yargı yetkisini kabul ederken, ulusal güvenlik çıkarlarıyla ilgili askeri tedbirlerden kaynaklı konulara ait Divan’ın zarurî yargı yetkisine çekince koymuştur. Yunanistan bu formda adaların silahlandırılmasına ait bir tartışmanın Milletlerarası Adalet Divanı’na gitmesini engellemeyi hedeflemiştir. Bu durum, Yunanistan’ın mutabakat yükümlülüklerini ihlal ettiğinin Yunanistan tarafından zımnen kabul edilmesidir. Ülkemiz, bu ihlalleri en başından itibaren ikili olarak Yunanistan nezdinde, BM ve NATO üzere memleketler arası platformlarda da protesto ederek tüzel tavrını kayda geçirmektedir.”
Yunanistan’ın en büyük 5 adası:
Girit (8 bin 336 km2)
Eğriboz (3 bin 665 km2)
Midilli (1.630 km2)
Rodos (1.398 km2)
Sakız (Chios) (842 km2).
Meis adasına vurgu
Türkiye, Yunanistan’ın tavrını 2021’un Temmuz ve Eylül aylarında, iki mektupla BM Genel Şurası ve Güvenlik Konseyi’nin dikkatine taşıdı. Mektupların içeriğindeki konular şöyle özetlendi: “Mektuplarda, ortalarında Meis’in de bulunduğu adaların Türkiye anakarasına yakınlığına vurgu yapılmış olup, adaların silahlandırılmasının, Türkiye ve bölgenin güvenliğine önemli tehdit oluşturduğu belirtilmiştir. Yunanistan’ın bahse mevzu ihlallerinin sürmesi halinde, bu adalardan kaynaklanan egemenlik haklarını, deniz yetki alanlarının belirlenmesi konusu dahil, ülkemize karşı kullanamayacağı belirtilmiştir.”
