Türkiye Ziraat Odaları Birliği (TZOB) Genel Lideri Şemsi Bayraktar, yaklaşan Kurban Bayramı öncesinde kurbanlık fiyatlarına ait değerlendirmelerde bulundu.
KESİLECEK KURBANLIK SAYISINDA YÜZDE 25 AZALMA ÖNGÖRÜLÜYOR
Tarım ve Orman Bakanlığı tarafından açıklanan sayılar göz önüne alındığında; yıllık 960 bini büyükbaş, 2 milyon 850 bini küçükbaş olmak üzere toplamda 3 milyon 850 bine yakın hayvanın kurbanlık olarak kesildiği bilgisini veren Bayraktar, şöyle devam etti:
“Kurbanlık satışları ağır ilerliyor. Öte yandan talepte yaşanması mümkün düşüş, üreticilerimizi düşündürüyor. Vatandaşlarımızın alım gücünün düşmesi nedeniyle, bu yıl kurbanlık satışlarında en az yüzde 25 civarında azalma olacağını kestirim ediyoruz.
Nakliye ve çadır kiralarının yüksek olmasına bir de alım gücünde yaşanan düşüş eklenince, üreticilerimiz kent dışında olan hayvan pazarlarına satış için gitmekte tereddüt ediyor. Kurbanlıklarını mümkün olduğunca yerlerinde, yani ahırlarda satmaya çalışıyor. Birtakım vilayetlerimizde, geçtiğimiz yıllarda çadırlara olan ağır talep nedeniyle kurayla yapılan çadır satışlarında, bu yıl talep düşüklüğünden ötürü kuraya gereksinim dahi olmadığını görüyoruz. Bu da bu yıl kentlerde daha az kurbanlık çadır, münasebetiyle daha az kurbanlık göreceğimiz manasına geliyor.
Kesilecek kurbanlık sayısında geçen yıllara nazaran en az yüzde 25 oranında azalma olacağını öngörüyoruz. Bu yıl yaklaşık 720 bin büyükbaş, 2 milyon 150 bin küçükbaş, toplamda ise 2 milyon 870 bin kurbanlık hayvan kesileceğini kestirim ediyoruz.
“MALİYETLERDEKİ ARTIŞLAR, KURBANLIK FİYATLARINDA TESİRLİ OLDU”
Yem, elektrik, personellik, veteriner ilaç, nakliye üzere girdilerde bu yıl çok kıymetli yükselişler oldu. Münasebetiyle kurbanlık fiyatları da geçen yıllara nazaran arttı. Üreticilerimizin kullandıkları elektriğin kilovatı geçen yıl 90,63 kuruş iken bu yıl yüzde 129,4 artışla 207,94 kuruşa yükseldi. Üreticilerimizin çalıştırdıkları bir emekçiye ödedikleri brüt minimum fiyat geçen yıl 3 bin 577 lira iken bu yıl yüzde 39,9 artışla 5 bin 4 kuruşa yükseldi.
Üreticilerimizin geçen yıl tonu 2 bin 621 liraya aldıkları arpa, bu yıl yüzde 152,8 artışla 6 bin 625 liraya, 2 bin liraya aldıkları buğday kepeği, yüzde 175 artışla 5 bin 500 liraya, 860 liraya aldıkları saman, yüzde 116,6 artışla bin 863 liraya, 2 bin 619 liraya aldıkları besi yemi, yüzde 148,6 artışla 6 bin 512 liraya yükseldi.
Geçen yıl mazotun litresine 7 lira 34 kuruş ödeyen üreticilerimiz bu yıl 30 lira 8 kuruş ödemek zorunda kaldı. Yani litre fiyatında yüzde 309,8’lik artış yaşandı. Mazot fiyatlarındaki artış hayvan nakillerini de etkiledi. Geçen yıl Kars vilayetinden; Ankara’ya 9 bin liraya giden nakliye aracı bu yıl 25 bin liraya, İstanbul’a 12 bin liraya giden araç 35 bin liraya, Bursa ve İzmir’e 12 bin 500 liraya giden araç 35 bin liraya gidiyor. Yani nakliye fiyatları bir yılda yüzde 178 ile yüzde 191 ortası oranlarda arttı. Bu durum son satış noktasında kurbanlık fiyatlarını da doğal olarak artırdı.
Üreticilerimiz artan maliyetlerin yanı sıra 20-25 hayvanını İstanbul’a taşıyıp, satmak istediğinde; 30-35 bin lirası nakliye, 40 bin lirası çadır kirası, Çoban ve şahsî bakımları da dâhil toplamda yaklaşık 100-110 bin lira masraf yapmak zorunda kalıyor.
KURBANLIK HAYVAN FİYATLARI
Kurbanlık fiyatları ve satış biçimi vilayetlere nazaran farklılık gösteriyor. Son vakitlerde bilhassa büyükşehirlerde kesim fiyatı da hayvan satış fiyatına dâhil ediliyor. Kurbanlık hayvan fiyatları; vilayetlere, canlı tartıya, ırkına (yerli-kültür) ve büyükbaşta inek, düve, tosun, küçükbaşta koyun, koç, keçi olmasına nazaran farklılık gösteriyor.
Ülkemizde ortalama fiyatların; hayvan başına büyükbaşta 15 bin ile 60 bin lira, küçükbaşta ise 2 bin lira ile 8 bin lira ortasında değişeceği varsayım ediliyor. Canlı yük fiyatının da kilogram başına büyükbaş hayvanlarda 50 lira ile 75 lira, küçükbaş hayvanlarda 50 lira ile 80 lira ortasında olacağı öngörülüyor. Bu fiyatlar bayram yaklaştıkça talebe nazaran de değişebilecektir.
BÜYÜKBAŞ FİYATLARI YÜZDE 107,6, KÜÇÜKBAŞ FİYATLARI YÜZDE 90,6 ARTTI
Ülke ortalamasına bakıldığında, büyükbaş hayvanların canlı kilogram fiyatı 61 lira 15 kuruş, küçükbaş canlı kilogram fiyatları ise 63 lira 57 kuruş olarak tespit edildi. Fiyatlar, geçen yıla nazaran, büyükbaşta yüzde 107,6, küçükbaşta ise yüzde 90,6 oranında arttı. Ortalama fiyat kilogram başına; büyükbaşta 29 lira 46 kuruştan 61 lira 15 kuruşa, küçükbaşta ise 33 lira 36 kuruştan 63 lira 57 kuruşa çıktı.
Canlı kilogram olarak büyükbaş hayvan fiyatları üç büyük vilayetimizde; İstanbul’un Avrupa yakasında 65 lira ile 75 lira, Anadolu yakasında 60 lira ile 75 lira, Ankara’da 55 lira ile 65 lira, İzmir’de 55 lira ile 70 lira ortasında değişiyor. Küçükbaş hayvan fiyatları ise; İstanbul’un Avrupa yakasında 60 lira ile 75 lira, Anadolu yakasında 60 lira ile 80 lira, Ankara’da 60 lira ile 65 lira, İzmir’de 60 lira ile 70 lira ortasında değişiyor.
Büyükbaş hayvanlarda pay fiyatları vilayetlere nazaran değişmekle birlikte, 4 bin lira ile 8 bin lira ortasında değişiyor.
VEKALETLE KURBAN KESİM ÜCRETLERİ
Kurban Bayramı devrinde birçok dernek ve vakıf, vatandaşlarımızın verdiği vekâletle onlar ismine kurban kesmek için faaliyet içine giriyor. Dernek ve vakıflara yatırılan paraların kurban kısmında kullanılması ve bunların güzel bir biçimde denetlenmesi çok değerlidir.
Ayrıca dernek ve vakıflar kar hedefiyle hareket etmemeli, toplu alımlarda üreticinin hakkını koruyacak fiyat siyaseti uygulamalıdır.
Kurban bayramı için milyonlarca hayvan besiye alınıyor, uzun müddet besleniyor ve 4 gün üzere kısa bir müddette de kesiliyor. Bu süreç ekonomik olarak önemli bir hareketlenmeye yol açıyor. Beslenme gayeli hayvan alımları ve beslenen kurbanlıkların satışları için ödenen para, yem, veteriner hizmetleri, hayvanların satış merkezlerine nakilleri, satış yeri kiraları, ferdî masraflar, kasap kesim fiyatları ve derilerin satılmasına kadar birçok ticari faaliyet bu periyotta yapılmakta ve bütün bunlar da ekonomik manada büyük meblağlara ulaşıyor.
2022 YILINDA KURBANLIKLARA 25,8 MİLYAR LİRA ÖDENECEĞİ KESTİRİM EDİLİYOR
Ortalama 400 kilogram canlı tartıya sahip büyükbaş hayvanın canlı kilosunun 61,15 lira civarında satılacağı düşünülüyor. Bu durumda bayram mühletince kesilecek yaklaşık 720 bin büyükbaş hayvana ödenecek para 17 milyar 611 milyon 200 bin lirayı bulacaktır.
Bir küçükbaş hayvanın ortalama 3 bin 800 liradan satılacağı iddiasıyla, kesilecek yaklaşık 2 milyon 150 bin küçükbaş hayvana ödenecek paranın ise 8 milyar 170 milyon lira olacağı varsayım ediliyor. Halkımızın toplamda kesilecek 2,9 milyona yakın kurbanlık için 25,8 milyar liraya yakın para ödeyeceği öngörülüyor.
EKONOMİYE KAZANDIRILACAK VARSAYIMI DERİ PAHASI 241,6 MİLYON LİRA
Tahmini olarak 2 milyon 150 bin küçükbaş hayvan kesileceği hesap edildiğinde küçükbaş hayvanların derilerinin ekonomik kıymeti yaklaşık olarak 43 milyon lirayı bulacaktır. Kesilecek 720 bin büyükbaş hayvandan elde edilecek derinin pahası ise 259 milyon 200 bin liraya ulaşacak.
Toplam olarak kurbanlıklardan standartlara uyulursa yaklaşık 302 milyon 200 bin liralık deri geliri elde edilecektir. Lakin kurbanlıklar birden fazla yerde ehil olmayan şahıslar tarafından kesildiği için deride önemli olarak ekonomik kayıp oluşuyor. Bu kaybın yüzde 20’ler civarında olduğu ve toplam kaybın 60,4 milyon lirayı bulduğu kestirim ediliyor.
Buna nazaran, kayıplarda göz önüne alındığında, Kurban Bayramında iktisada kazandırılacak kestirimi deri kıymetinin 241 milyon 600 bin lira civarında olması bekleniyor.
“YÜKSEK ÇADIR KİRALARI HALA DEĞERLİ BİR SORUN”
Kurbanlık satmak isteyen üreticilerimiz, büyükşehirlerde her ilçede farklı olmak üzere satış yerlerine çadır kirası ödüyor. Fiyatlar vilayetlere ve ilçelere nazaran farklılık gösteriyor. Belediye liderleri mümkünse buralardan fiyat almasınlar. Şayet bu mümkün değilse uygun fiyattan kiralasınlar. Buralar yalnızca üreticilerimizin kullandıkları yerler olarak değil, kendilerine oy veren vatandaşların da hizmet aldıkları yerler olarak görülmelidir. Bu maliyet ne kadar düşerse vatandaşın kesesine de o kadar olumlu tesir edecektir.
Büyükbaş hayvanlarının ortalama yarısının kasaplar tarafından yaklaşık bin 750 lira fiyat mukabilinde kesileceği iddiasıyla, 360 bin büyükbaş hayvan için kasaplara ödenecek fiyat 630 milyon lirayı; küçükbaş hayvanların yarısının kasaplar tarafından ortalama 250 lira fiyat karşılığında kesileceği hesabıyla 1 milyon 75 bin küçükbaş hayvan için kasaplara ödenecek fiyat 268 milyon 750 bin lirayı bulacaktır. Buna nazaran, kasaplara ödenecek bedel iddiası olarak toplamda 898 milyon 750 bin lira olacaktır.
“KURBANLIK PİYASASINDA MİLYARLARCA LİRA DÖNÜYOR”
Vatandaşlarımızın bu yıl alım gücü epey düştü. Bu da kurbanlıklara olan talebi azalttı. Emeklilere verilen bayram ikramiyesinde yapılacak önemli uygunlaştırma satışları hareketlendirecektir.
Bugün kurbanlık piyasası milyarlarca liranın döndüğü bir faaliyet alanı haline gelmiştir. Vakıf ve derneklerin yurtdışı fiyatlarını ülke içi fiyatlarına nazaran daha düşük tutması birçok vatandaşın ucuz diye oralara yönelmesine neden oluyor. Bu da iç pazar satışlarını olumsuz etkiliyor.
Hükümetimiz ağır emek sarf edilen ve böylesi yüksek meblağların döndüğü bir faaliyet alanını yasal çerçeveye oturtmalıdır.
Bu kapsamda hazırlanacak ‘kurbanlık ticaretinin düzenlenmesi’ mevzuatıyla: İl/ilçe seviyesinde üretici maliyetlerini dikkate alarak bir ‘taban fiyat’ belirlenmeli, toplu alım yapacak vakıf, dernek ve marketlerin bu fiyatın altında alım yapması engellenmelidir.
“ESK BAYRAM SONRASINDA ELDE KALAN HAYVANLARI ALMALI”
Satışların beklendiği üzere gerçekleşmemesi durumunda bayram devrinde satılamayan hayvanlar, Et ve Süt Kurumu tarafından üreticilerimizin yaptığı ek masraflar da dikkate alınarak uygun bir fiyata satın alınmalıdır. Bu kurbanlık yetiştiriciliğinde sürdürülebilirlik açısından çok değerlidir.”
