Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, “Temmuz ayından geçerli olmak üzere yüzde 30 oranında bir orta artış yapıyoruz. Buna nazaran yeni taban fiyat net 5 bin 500 lira olacaktır” dedi. Pekala minimum fiyatın üzerinde maaş alanlar ne yapacak? Prof. Dr. Sefer Şener ve Milliyet Gazetesi Muharriri Cem Kılıç kıymetlendirdi. İşte ayrıntılar…
Konuyla ilgili milliyet.com.tr’ye açıklamalarda bulunan Prof. Dr. Sefer Şener şu tabirleri kullandı: “Asgari fiyatta yeni düzenleme aslında bakıldığında çalışanları muhafaza yaklaşımının bir yansımasıdır. Zira Türkiye’de yaklaşık 30 milyonu aşkın istihdam yapılmaktadır. Dolaylı da olsa taban fiyat bu istihdamın tamamını etkilemektedir.
Asgari fiyat yalnızca taban ücretliyi değil başka çalışanları da etkilemektedir. Mevcut şartlar göz önüne alındığında 5 aylık enflasyon olan 35.3’ün üzerine çıkacak bir minimum fiyattı. Lakin aralık ayında yüzde 50’lik artış yapılması bu oranın yüzde 30’larda kalmasına yol açtı. Teorik olarak şu anda bir taban ücretlinin patrona maliyeti 7 bin 603 TL’ye çıkmış oldu.
Brüt maliyeti ise 6 bin 471 TL’ye çıkmış oldu. Hasebiyle bu sayılar düşünüldüğünde toplumun beklentisi yüzde 40’ın üzerinde olmasına karşın birinci kere 6 ay da bir orta artış yapılması da en azından yılın kalan 6 aylık devrinde çalışanların bir nebze de rahatlamasına yol açacak bir uygulama olmuş oldu.
Asgari fiyat enflasyondaki süreç göz önüne alındığında 6 ayda bir değişim yapılması da son derece müspet bir yaklaşımdır. Şunu da unutmamak gerekmektedir. Yıl başında yüzde 50 şu an da yüzde 30 artış yapılmış olması kümülatif toplamda 6 ayda yüzde 80’lik bir minimum fiyatı beraberinde getirmiş oldu. Ocak ayından bu yana taban fiyatta yüzde 80 artış gerçekleştirilmiş oldu.
YIL BAŞINDAN BU YANA MİNİMUM FİYATA YÜZDE 95’İN ÜZERİNDE ARTIŞ OLDU
Kümülatif düşünüldüğünde yılbaşından bu yana minimum fiyatta yüzde 95’in üzerinde artış yapılmış oldu. Sene başında 2 bin 825 olan minimum fiyat 5 bin 500 liraya ulaşmış oldu.
Bütün bu sayılar değerlendirildiğinde gelinen süreçte önemli bir artış yapıldığını söylemek mümkündür. Şunu da unutmamak lazım hükümetin de bu artışa paralel olarak başka bütün bölümlerin fiyat artışına gitmesinin önüne geçmesi lazım.
Asgari fiyattaki artış açıklanmadan bile taban fiyata artırım yapılacak diye bunu fırsata çeviren işletmeler bulunmaktadır. Bunu hükümetin dikkatli bir biçimde inceleyip gerekli düzenlemeleri yapması elzem görünmektedir.
Öbür türlü 3 ay sonra minimum fiyatın yetersizliğini konuşmuş oluruz.
ASGARİ FİYATIN ÜZERİNDE MAAŞ ALANLARA NASIL YANSIR?
Diğer taraftan gelir vergisinden ötürü 300 liraya kadar bir artış da tüm çalışanlarda gerçekleşecektir. Devlet burada patrona katkı sağlayarak 100 liralık bir dayanak daha ek etmiştir. Minimum fiyattaki bu artış taban fiyatın üzerindeki kesite de uygulanacaktır.
Yani taban fiyatlı değil de daha üst düzeylerde maaş alanlar bu artış oranı çerçevesinde maaşları artacaktır.
İŞSİZLİK MAAŞI, DUL VE YETİM MAAŞI NE KADAR OLUR?
Asgari fiyat temeldir başka bütün fiyatlara bu elbet yansıyacaktır.
Özellikle sayın Cumhurbaşkanı taban fiyatı açıklamadan evvel memur ve memur emeklilerine de temmuz ayında yüzde 40’ın üzerinde artırım yapılacağını teyit etmiş oldu. Hem memur maaşları hem taban fiyata yapılan artırım toplumda bütün çalışan kısmı etkileyecek bir davranış olmuştur.
AYNI ORADAN ARTIRIM KAMU VE ÖZELDEN BEKLEYEBİLİR MİYİZ?
Konuyla ilgili değerlendirmelerde bulunan Milliyet Gazetesi Muharriri Cem Kılıç şu tabirleri kullandı: “Aslında kamuda minimum fiyat sayısı çok yok. Kamuya ilişkin iş yerlerinde bilhassa toplu iş mukavelelerinde… 700 bin taşeron çalışan da takıma geçmişti. Onların da fiyatları esasen kamuda taban fiyat üzerindeydi. Kamuda aslında pek minimum fiyatlı çalışan kalmadı.
Özel dal açısından bahsedersek… 4253 lira netle şu an açıklanan 5500 lira ortasında çalışan çok sayıda insan var. Bir kere bu 5500 lira altındaki bütün fiyatlar 5500 liraya gelecek. Bunun altında bir fiyat kelam konusu değil. Ancak yüzde 30’luk artış üst gelir kümelerine üst fiyat kümelerine nasıl yansıyacak? Büsbütün özel bölümün içinde bulunduğu pozisyonla alakalı. Bilhassa kurumsal işletmelerde toplu iş mukavelesi düzenleme olduğu yerlerde ekseriyetle bugün yapılan artış dikkate alınır.
Ama daha küçük ölçekli işletmelerde bilhassa işletme maliyetlerinin ağır olduğu işletmelerde bunun da altında görülebilir. Yüzde 20’de olabilir, yüzde 10’da olabilir. Lakin bu vakitle neye sebebiyet verecek. Fiyat düzeylerinde tıpkı artış yaşanmazsa ise… Taban fiyatla minimum fiyata yakın fiyatlar yaklaşacak. Makas daralacak. Şu an prestijiyle yaklaşık 14-15 milyon çalışanın ve 6.5-7 milyonu 4253 lira düzeyinde çalışmaktaydı. 5500 liraya çıkınca kaba bir hesapla 8-9 milyonun bu kümeye dahil olacağını söyleyebiliriz. Türkiye açısından minimum fiyat belirleyici bir fiyat haline gelmiştir.
İSTİHDAMA TESİRİ NE OLUR?
Bu oranın üzerine çıkılmış olsaydı açıkçası istihdam açısından da telaş duyardım. Ben bu yüzde 30’luk artışın istihdamda önemli bir daralmaya ya da önemli bir işsizliğe yol açacağını zannetmiyorum. Lakin tek kaybım var o da şu. Zati istihdamı oluşturan küme da var bunun içerisinde. O da kayıt dışı. Türkiye kayıt dışılığı 2021 sonu prestijiyle yüzde 31, yüzde 32’lere düşürdü. Yüzde 46’lardan geldi. Benim tek kaygım elbette bu enflasyon süreç içerisinde maliyetleri kaldıramayan patronların işsizlik yerine kayıt dışı yönelebilecek olmasıdır. Tabi bunun da düzgün bir biçimde denetim altında bulundurulması, denetlenmesi gerekir.
