Günümüzde köpek balıkları birçok kişiyi telaş ve kaygıya sürükleyen canlıların başında geliyor. Su altı ömründe kendine besin zincirinin doruğunda yer bulan bu canlılara dünyanın çabucak hemen her yerinde rastlamak mümkün. Türk balıkçıların ağlarına takılan köpek balıkları da vakit zaman gündemde kendine yer buluyor. Geçtiğimiz günlerde Twitter’da ortaya atılan bir tez ise büyük bir merak konusu oldu. Argümana nazaran, Marmara’da köpek balığı popülasyonu son aylarda önemli artış gösteriyordu.
‘BALIKÇILARDAN DUYUYORUZ’
İstanbul Üniversitesi Su Bilimleri Fakültesi Balıkçılık ve Su Eserleri Sürece Teknolojisi Kısmı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Firdevs Saadet Karakulak, Marmara’da yakın vakitte köpek balığı popülasyonuyla ilgili bilimsel bir çalışma yapılmadığının altını çizdi ve “Marmara Denizi’nin genelinde bu türlü bir araştırma yok. Fakat kimi balık cinslerinde artış olduğunu ben de balıkçılardan duyuyorum” dedi. Marmara’daki kimi balık cinslerindeki artışı son yıllardaki gelişmelere bağlayan Prof. Dr. Karakulak, “Öncelikle kesin konuşmak için kapsamlı bir bilimsel çalışmanın yapılmasını gerektiğini belirtmek gerek. Son yıllarda köpek balıkları dünya genelinde balıkçılık baskısından ötürü jenerasyonu azalan tipler kümesine girdi. Hatta Dünya Tabiat ve Doğal Kaynakları Muhafaza Birliği (IUCN) birçok köpek balığı tipini kırmızı listeye aldı. Yani bu canlıların jenerasyonu kritik düzeyde tehlike altında. Ülkemiz de dahil olmak üzere tüm dünyada köpek balıkları müdafaa altına alınıyor” formunda konuştu.
Türkiye’nin birtakım köpek balığı tiplerinin avlanması konusunda yasaklama kararları aldığını belirten Prof. Dr. Karakulak, “Su eserleri bildirisine bakarsanız Türkiye’de yaklaşık 9 ila 10 köpek balığı tipi hakkında av yasağı olduğunu görürsünüz. En kolayından mahmuzlu camgöz köpek balığı, boncuk köpek balığı üzere tiplerin avlanması yasaklandı” diyerek, yasaklı cinslerin avlanması durumunda avcılara önemli cezalar kesildiğini söyledi.
“Ülkemizde yaklaşık 5-6 yıldır bu bahiste bir yasak var ve bu cinsler muhafaza altında. Bundan ötürü bir artış olabilir. Bunun dışında son yıllarda pandemi ile başlayan ve müsilaj ile devam eden bir süreç var. Bu mühlet içinde Marmara Denizi’nde balıkçılık baskısı azaldı. Sokağa çıkma yasakları küçük ölçekli balıkçıları olumsuz etkiledi ve denize çıkamamalarına neden oldu. Balıkçılık faaliyetlerinin azalmasıyla birlikte balık popülasyonu artışa geçti.” Prof. Dr. Firdevs Saadet Karakulak
‘BİRÇOK CİNSTE ARTIŞ YAŞANIYOR’
Balıkçılar ile devir periyot görüştüğünü ileten Karakulak, “Balıkçıların söylediğine nazaran son periyotta birtakım çeşitlerde artış var. Hatta son yıllarda görülmeyen fener balıklarının bile görülmeye başladığını söyleyen balıkçılar var. Bilhassa son 2 yılda pandemi ve müsilaj sebebiyle balıkçılık baskısı azalması deniz canlılarını artırdı” ifadelerini kullandı. Köpek balıklarının temel besin hususlarının küçük balıklar olduğunu vurgulayan Prof. Dr. Firdevs Saadet Karakulak, “Bu canlıların en değerli besin kaynağı hamsi, sardalya üzere küçük canlılar. Müsilaj sebebiyle gırgır balıkçılığı çok az yapıldığı için köpek balıklarının besin kaynağı olan bu canlıların kıymetli bir kısmı denizde kaldı. Eğer müsilaj olmasaydı gırgır balıkçılığı daha çok yapılacaktı, hamsi ve başka balık cinslerinin sayısı azalacaktı ve münasebetiyle köpek balıklarının besin kaynakları da azalacaktı. Bu besin zinciriyle alakalı bir durum. Köpek balığı avlamasanız bile onun besinini azaltırsanız onun da sayısı azalır” dedi.
Türkiye’nin kıyısı olan denizlerde yaşayan köpek balıklarının beşerler için tehlike oluşturmadığını anlatan Prof. Dr. Karakulak, “Bizim denizlerimizdeki köpek balıkları insanlara saldıran çeşitler değiller. Yüklü olarak plankton ve küçük balıklar ile beslenen çeşitler. Mesela vatoz balığını ele alalım. Bu balık size çarpabilir lakin siz ona dokunursanız gelip çarpar. Yoksa size saldırmak üzere bir hedefi olmaz. Bunlar tehlike yaratan balıklar değil. Okyanuslarda tehlikeli cinslerle karşılaşabilirsiniz. Okyanus üzerinden Ege ve Akdeniz’e de bazen bu tiplerin geldiği görülebilir lakin bu çok ender görülen bir olay. Esasen dediğim üzere şu an köpek balıklarının sayısı dünya genelinde azaldı ve muhafaza altına alındı” açıklamasını yaptı.
İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi Biyoloji Kısmı Hidrobiyoloji Ana Bilim Kısmı Dr. Öğr. Üyesi Emre Yemişken de köpek balıklarındaki artışla ilgili Marmara’da bilimsel bir çalışma yapılamadığını vurgulayarak, “Gözlem sayısında bir artış yaşanmış olabilir. Köpek balıkları insanların daima olarak gördüğü yahut görülebilecek yerlerde yaşayan canlılar değiller. Bu hususta net bir şey söylenebilmesi için model bir çalışma gerçekleştirilmesi gerekiyor. Şu anda bu kapsamda yapılan bir çalışma yok lakin hocalarımızın elinde bu hususta bize bilgi verebilecek birtakım çalışmalar kesinlikle vardır. Net bir data olmadığı için şu an yalnızca ‘denk gelme’ biçiminde yaşanan olayların arttığı formunda yorum yapabilirim” şeklinde konuştu.
‘DENİZİN SAĞLIKLI OLDUĞUNU GÖSTERİR’
Deniz ekosistemi içerisinde köpek balığı bulunmasının sağlıklı bir durum olduğunu paylaşan Prof. Dr. Firdevs Saadet Karakulak ise kelamlarına şöyle devam etti: “Eğer bir denizde köpek balığı varsa bu bize oradaki ekosistemin sağlıklı olduğunu gösterir. Bu canlılar nispeten besin zincirinin üstünde bulunur. Şayet bir ekosistem bozuluyorsa dorukta bulunan avcı balıklar dediğimiz çeşitler azalmaya başlar. Köpek balıklarının sağlıklı deniz ekosistemi için kesinlikle korunması gerekiyor.”
Marmara Denizi’nde oluşan müsilajın deniz canlılarını çok büyük bir oranda etkilemediğini ve köpek balıkları için hem olumlu hem de olumsuz tarafları olduğunu belirten Prof. Dr. Karakulak, “Müsilajın ağır olduğu yerlerde deniz yüzeyinin kapanması oksijenin düşmesine sebep oldu ve anlık balık vefatlarına yol açtı. Müsilajın olumlu tesiri ise balıkçılık faaliyetlerinin azalması oldu. Denizden çok balık çekilmediği için de öbür canlıların besin kaynakları azalmadı” tabirlerini kullandı. Prof. Dr. Firdevs Saadet Karakulak denizlerin korunması gerektiğinin altını çizerek, şu ayrıntısı da paylaştı:
“Bundan yaklaşık 1,5 ay evvel bir İzmit Körfezi’nde Eskihisar Balıkçı Barınağı’nı ziyaret ettik. Orada ölmüş olan yüzlerce mahmuzlu camgöz dediğimiz çeşitte köpek balıkları gördük. Balıkçılarla görüştüğümüzde ‘Hocam biz bu balıkları avlamak istemiyoruz, av yasağı olduğunu da biliyoruz lakin ister istemez bizim ağlarımıza takılıyorlar’ dediler. Balıkçılar ağlarını kıyıya yakın bölgeye atmalarına karşın ağlarına takılmışlar. Bu durum şu manaya geliyor: Biz köpek balıklarını rahatsız etmişiz. O bölgedeki tersaneler denizi derinleştirmek için birtakım çalışmalar yapmışlar ve buradan çıkan çamuru da Marmara Denizi’ndeki derin çukura atmışlar. Köpek balıklarının ömür alanı bahsettiğim bu derin havzadır. Yani köpek balıkları rahatsız edilince kıyıya yakın noktalara gelmişler ve balıkçıların ağlarına takılmışlar.”
Bu durumu Etraf ve Şehircilik Bakanlığı’na ilettiklerini aktaran Karakulak, Bakanlığın da denize döküm yapılmasını yasaklayıcı kararlar aldığını söyleyerek, “Denize attığımız her şey oradaki canlıları rahatsız ediyor. Denizlere ne katı ne de sıvı atıklar dökülmeli. Bunu bilhassa vurgulamak istiyorum” ihtarında bulundu.
Günümüzde köpek balıkları birçok kişiyi telaş ve kaygıya sürükleyen canlıların başında geliyor. Su altı ömründe kendine besin zincirinin doruğunda yer bulan bu canlılara dünyanın çabucak hemen her yerinde rastlamak mümkün. Türk balıkçıların ağlarına takılan köpek balıkları da vakit zaman gündemde kendine yer buluyor. Geçtiğimiz günlerde Twitter’da ortaya atılan bir tez ise büyük bir merak konusu oldu. Argümana nazaran, Marmara’da köpek balığı popülasyonu son aylarda önemli artış gösteriyordu.
‘BALIKÇILARDAN DUYUYORUZ’
İstanbul Üniversitesi Su Bilimleri Fakültesi Balıkçılık ve Su Eserleri Sürece Teknolojisi Kısmı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Firdevs Saadet Karakulak, Marmara’da yakın vakitte köpek balığı popülasyonuyla ilgili bilimsel bir çalışma yapılmadığının altını çizdi ve “Marmara Denizi’nin genelinde bu türlü bir araştırma yok. Fakat kimi balık cinslerinde artış olduğunu ben de balıkçılardan duyuyorum” dedi. Marmara’daki kimi balık cinslerindeki artışı son yıllardaki gelişmelere bağlayan Prof. Dr. Karakulak, “Öncelikle kesin konuşmak için kapsamlı bir bilimsel çalışmanın yapılmasını gerektiğini belirtmek gerek. Son yıllarda köpek balıkları dünya genelinde balıkçılık baskısından ötürü jenerasyonu azalan tipler kümesine girdi. Hatta Dünya Tabiat ve Doğal Kaynakları Muhafaza Birliği (IUCN) birçok köpek balığı tipini kırmızı listeye aldı. Yani bu canlıların jenerasyonu kritik düzeyde tehlike altında. Ülkemiz de dahil olmak üzere tüm dünyada köpek balıkları müdafaa altına alınıyor” formunda konuştu.
Türkiye’nin birtakım köpek balığı tiplerinin avlanması konusunda yasaklama kararları aldığını belirten Prof. Dr. Karakulak, “Su eserleri bildirisine bakarsanız Türkiye’de yaklaşık 9 ila 10 köpek balığı tipi hakkında av yasağı olduğunu görürsünüz. En kolayından mahmuzlu camgöz köpek balığı, boncuk köpek balığı üzere tiplerin avlanması yasaklandı” diyerek, yasaklı cinslerin avlanması durumunda avcılara önemli cezalar kesildiğini söyledi.
“Ülkemizde yaklaşık 5-6 yıldır bu bahiste bir yasak var ve bu cinsler muhafaza altında. Bundan ötürü bir artış olabilir. Bunun dışında son yıllarda pandemi ile başlayan ve müsilaj ile devam eden bir süreç var. Bu mühlet içinde Marmara Denizi’nde balıkçılık baskısı azaldı. Sokağa çıkma yasakları küçük ölçekli balıkçıları olumsuz etkiledi ve denize çıkamamalarına neden oldu. Balıkçılık faaliyetlerinin azalmasıyla birlikte balık popülasyonu artışa geçti.” Prof. Dr. Firdevs Saadet Karakulak
‘BİRÇOK CİNSTE ARTIŞ YAŞANIYOR’
Balıkçılar ile devir periyot görüştüğünü ileten Karakulak, “Balıkçıların söylediğine nazaran son periyotta birtakım çeşitlerde artış var. Hatta son yıllarda görülmeyen fener balıklarının bile görülmeye başladığını söyleyen balıkçılar var. Bilhassa son 2 yılda pandemi ve müsilaj sebebiyle balıkçılık baskısı azalması deniz canlılarını artırdı” ifadelerini kullandı. Köpek balıklarının temel besin hususlarının küçük balıklar olduğunu vurgulayan Prof. Dr. Firdevs Saadet Karakulak, “Bu canlıların en değerli besin kaynağı hamsi, sardalya üzere küçük canlılar. Müsilaj sebebiyle gırgır balıkçılığı çok az yapıldığı için köpek balıklarının besin kaynağı olan bu canlıların kıymetli bir kısmı denizde kaldı. Eğer müsilaj olmasaydı gırgır balıkçılığı daha çok yapılacaktı, hamsi ve başka balık cinslerinin sayısı azalacaktı ve münasebetiyle köpek balıklarının besin kaynakları da azalacaktı. Bu besin zinciriyle alakalı bir durum. Köpek balığı avlamasanız bile onun besinini azaltırsanız onun da sayısı azalır” dedi.
Türkiye’nin kıyısı olan denizlerde yaşayan köpek balıklarının beşerler için tehlike oluşturmadığını anlatan Prof. Dr. Karakulak, “Bizim denizlerimizdeki köpek balıkları insanlara saldıran çeşitler değiller. Yüklü olarak plankton ve küçük balıklar ile beslenen çeşitler. Mesela vatoz balığını ele alalım. Bu balık size çarpabilir lakin siz ona dokunursanız gelip çarpar. Yoksa size saldırmak üzere bir hedefi olmaz. Bunlar tehlike yaratan balıklar değil. Okyanuslarda tehlikeli cinslerle karşılaşabilirsiniz. Okyanus üzerinden Ege ve Akdeniz’e de bazen bu tiplerin geldiği görülebilir lakin bu çok ender görülen bir olay. Esasen dediğim üzere şu an köpek balıklarının sayısı dünya genelinde azaldı ve muhafaza altına alındı” açıklamasını yaptı.
İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi Biyoloji Kısmı Hidrobiyoloji Ana Bilim Kısmı Dr. Öğr. Üyesi Emre Yemişken de köpek balıklarındaki artışla ilgili Marmara’da bilimsel bir çalışma yapılamadığını vurgulayarak, “Gözlem sayısında bir artış yaşanmış olabilir. Köpek balıkları insanların daima olarak gördüğü yahut görülebilecek yerlerde yaşayan canlılar değiller. Bu hususta net bir şey söylenebilmesi için model bir çalışma gerçekleştirilmesi gerekiyor. Şu anda bu kapsamda yapılan bir çalışma yok lakin hocalarımızın elinde bu hususta bize bilgi verebilecek birtakım çalışmalar kesinlikle vardır. Net bir data olmadığı için şu an yalnızca ‘denk gelme’ biçiminde yaşanan olayların arttığı formunda yorum yapabilirim” şeklinde konuştu.
‘DENİZİN SAĞLIKLI OLDUĞUNU GÖSTERİR’
Deniz ekosistemi içerisinde köpek balığı bulunmasının sağlıklı bir durum olduğunu paylaşan Prof. Dr. Firdevs Saadet Karakulak ise kelamlarına şöyle devam etti: “Eğer bir denizde köpek balığı varsa bu bize oradaki ekosistemin sağlıklı olduğunu gösterir. Bu canlılar nispeten besin zincirinin üstünde bulunur. Şayet bir ekosistem bozuluyorsa dorukta bulunan avcı balıklar dediğimiz çeşitler azalmaya başlar. Köpek balıklarının sağlıklı deniz ekosistemi için kesinlikle korunması gerekiyor.”
Marmara Denizi’nde oluşan müsilajın deniz canlılarını çok büyük bir oranda etkilemediğini ve köpek balıkları için hem olumlu hem de olumsuz tarafları olduğunu belirten Prof. Dr. Karakulak, “Müsilajın ağır olduğu yerlerde deniz yüzeyinin kapanması oksijenin düşmesine sebep oldu ve anlık balık vefatlarına yol açtı. Müsilajın olumlu tesiri ise balıkçılık faaliyetlerinin azalması oldu. Denizden çok balık çekilmediği için de öbür canlıların besin kaynakları azalmadı” tabirlerini kullandı. Prof. Dr. Firdevs Saadet Karakulak denizlerin korunması gerektiğinin altını çizerek, şu ayrıntısı da paylaştı:
“Bundan yaklaşık 1,5 ay evvel bir İzmit Körfezi’nde Eskihisar Balıkçı Barınağı’nı ziyaret ettik. Orada ölmüş olan yüzlerce mahmuzlu camgöz dediğimiz çeşitte köpek balıkları gördük. Balıkçılarla görüştüğümüzde ‘Hocam biz bu balıkları avlamak istemiyoruz, av yasağı olduğunu da biliyoruz lakin ister istemez bizim ağlarımıza takılıyorlar’ dediler. Balıkçılar ağlarını kıyıya yakın bölgeye atmalarına karşın ağlarına takılmışlar. Bu durum şu manaya geliyor: Biz köpek balıklarını rahatsız etmişiz. O bölgedeki tersaneler denizi derinleştirmek için birtakım çalışmalar yapmışlar ve buradan çıkan çamuru da Marmara Denizi’ndeki derin çukura atmışlar. Köpek balıklarının ömür alanı bahsettiğim bu derin havzadır. Yani köpek balıkları rahatsız edilince kıyıya yakın noktalara gelmişler ve balıkçıların ağlarına takılmışlar.”
Bu durumu Etraf ve Şehircilik Bakanlığı’na ilettiklerini aktaran Karakulak, Bakanlığın da denize döküm yapılmasını yasaklayıcı kararlar aldığını söyleyerek, “Denize attığımız her şey oradaki canlıları rahatsız ediyor. Denizlere ne katı ne de sıvı atıklar dökülmeli. Bunu bilhassa vurgulamak istiyorum” ihtarında bulundu.
