Gelişen teknolojiyle birlikte uçakların da yapısında güncellemelere gidiliyor. Eski devirde ikmal yaparak uzak seyahatlere devam eden uçaklar, artık büsbütün dolu depoyla bir kıtadan öteki bir kıtaya seyahat edebiliyor. Uçağın motor performansı, tartısı ve randımanı üzere ögeler göz önünde bulundurularak yakıt harcamaları da değişkenlik gösterebiliyor. Bilindiği üzere uçaklarda ana unsurunun kerosen olduğu bir yakıt tipi (JET-A1) kullanılmaktadır. Bu yakıt, petrol temelli bir yakıt tipi olmakla bir arada başka toplu taşıma araçlarından farklılık göstermektedir. Buradaki asıl gaye da, oluşabilecek ani yangın ve donma olaylarının önüne geçmek. İşte, uçaklarda kullanılan yakıta dair (JET-A1) merak edilen her şey…
JET-A1 YAKITI NEDİR?
Jet-A1 yakıtı, öteki araçlardakine yakıta benzeri bir biçimde petrol temellidir. Lakin bu yakıtı, dizel yahut motorinden ayıran öge; içerisinde kerosen unsurunun bulunmasıdır. Kerosen, çoklukla gaz yağı yahut parafin yağı olarak da tanımlanmaktadır. Yakıtın yanmaması yahut donmaması için kullanılan bu husus, uçak dışında farklı bölümlerde de kullanılıyor. Bu bölümler ortasında sanayi, ısıtma ve aydınlatma alanları örnek olarak gösterilebilir.
Uçak yakıtındaki (JET-A1) kerosen unsuru, hidrokarbon sıvı çeşidi olarak da bilinir. Bu özellik, uçak yüksek irtifalara çıktığında sıcaklığın düşmesinde öne çıkıyor. Sıcaklık düştüğünde yakıtta donma olmaması yahut yere inişte motor bazlı yangın çıkmamasında kerosenin hissesi büyük. 150 derece ile 270 derece ortasındaki sıcaklıklarda petrolün damıtılarak inceltilmesiyle elde edilen bu husus, 210 derece üzere yüksek sıcaklıklara kadar dayanabiliyor.
Bunun haricinde, uçaklardaki kullanılan farklı yakıt cinsleri de vardır. Daha çok jet motorlu uçak tiplerinde JET-A1 tercih edilirken, JET-A ve JET-B çeşidinde yakıtlar da bulunuyor. JET-A1 ile JET-A ve JET-B yakıtları ortasındaki temel fark, donma eşiğidir. JET-A1’in JET-A’ya kıyasla daha ender donma belirtileri gösterdiği; JET-B’ye görece daha yüksek donma oranına sahip olduğu yapılan araştırmalar sonucunda öğrenilmiştir. Bu sebeple, JET-A1 yakıtı için var olan tüm uçak yakıt tipleri ortasında orta seviye ve ülkü bir yakıt çeşidi olduğu belirtilebilir.
UÇAKLAR NE KADAR YAKIT TÜKETİR?
Uçakların yakıt harcamalarında birden fazla değişken vardır. Her uçak tıpkı ölçütte yakıt tüketmeyeceği üzere uçağın performansı, motor gücü, yakıttan elde edilen randıman ve yük bileşenleri, bu yakıt harcamalarını arttırabileceği üzere azaltabilir. Uzun aralı seyahatlerde kullanılan Boeing 747-400 model uçağın yakıt hacmi 216,410 litredir.
Bu ölçü, Boeing’in bir öbür modeli 737-400’de 26,170 litre civarındadır. Buradan yola çıkarak, 747-400 model uçağın uzun aralıklı seyahatlerde; 737-400’ün kısa aralıklı seyahatlerde kullanıldığı söylenebilir. Günümüz dünyasında tam kapasiteyle (375) seyahat eden bir uçak, 100 kilometrede 863 litre yakıt tüketiyor. Yani, bir yolcu için 100 kilometrede harcanan fiyat 2,3 litre seviyesindedir.
2022 JET-A1 YAKIT FİYATI
Son bilgiler doğrultusunda, 42 galonluk (159 litre) bir varil JET-A1 yakıtının 2022 yılındaki şimdiki fiyatı 144,6 dolardır. Buna nazaran, bir litrelik yakıtın fiyatı 0,9 dolar; bir galonun fiyatı da 3,4 dolar seviyesindedir.
YAKIT İKMALİ NASIL YAPILIR?
Uçaklarda yakıt ikmalinin iki farklı yolu vardır. Bunlardan birincisi ve sağlam olanı yerde yapılanı, ikincisi de; daha çok askeri hava kuvvetleri tarafından tercih edilen havada yapılan ikmal sürecidir. Hakikaten yolcu uçağında bu türlü bir aksam da bulunmaz.
Yerde yapılan yakıt ikmalinde ve havada yapılan ikmalde baş sorumlu olarak görülen kişi uçağın ana pilotudur. Pilot müsaade vermeden yakıt ikmali verilemeyeceği üzere süreç içerisindeki tüm gelişmelerden haberdar olmak ve karşı tarafla bağlantıda kalmakla yükümlüdür.
Yerde yapılan ikmaller sırasında itfaiye araçları her duruma karşı uçağın etrafında cephelenir. Merdiven kısmı açık bırakılır ve uçağın park halinde, inançlı durumda bulunması talep edilmektedir. Tüm tedbirler alındıktan sonra, havalimanının da kapasitesi göz önünde bulundurularak tankerler yahut hidrant sistemi aracılığıyla, uçağın kanat kısmındaki petrol haznesinden alım yapılır.
Havada yapılan ikmal ise, ekseriyetle daha az tercih edilen bir yoldur. Genel gaye, savaş uçağının daha fazla misyon yapabilmesi için havada kalmasıdır. Bu sebeple askeri sistemlerde tercih edilir. Yolcu uçaklarında hava ikmalinde kullanılan aparatlar yoktur.
Bu sistem için çoklukla uçağın irtifası (Yüksek olması tercih sebebidir), pozisyonu ve iki uçağın pilotu ortasındaki irtibatı, sürecin güvenliği açısından son derece ehemmiyetlidir. Tüm önlemler alındıktan sonra yakıt verecek olan uçak, gövde kısmından uzun bir şerit bırakır. Yakıt alacak uçak da, sonda sistemiyle haznesini doldurur. Yakıt süreci tamamlandıktan sonra iki uçak birbirinden ayrılır.
