Efnan Atmaca – Palu Ailesi’ni hatırlıyor musunuz?, diye sormayacağım. Unutmak ne mümkün! Cehaletin, hurafelerin, kör inanışın, kaypaklığın aklınıza gelebilecek berbatlığı tanımlayan tüm sıfatların bir ortaya gelip insanları, masumiyeti, umudu yok edişiydi… Hatalıların aldığı ceza içimizi ne kadar soğutur daha da kıymetlisi birebir şeylerin yaşanmasına nasıl mani olur muamma. Muharrir Cem Kalender, “Çürüme” isimli kitabında Palu Ailesi’nden yola çıkarak bir kıssa anlatıyor. Ailenin ismi farklı fakat yaşananlar benzeri. Ongun Ailesi’nin içgüvey damadı Sıddık’ın hudut tanımayan berbatlığı var romanda. Ona pürüz olmak isteyenler de yok değil lakin… “Ama”sını Cem Kalender’e sorduk.
Neden Palu Ailesi’nden yola çıkarak bir roman yazmak istediniz?
İnsanı ürperten fecî bir öyküydü bu. Bir insanın ya da bir kümenin, ya da bir zümrenin ya da bir topluluğun berbatlıkta ne kadar ileri gidebileceğini gösteren bir barbarlık öyküsü. Ancak son analizde beşere ilişkin bir öykü. Bu öyküleri birilerinin edebi nitelikte kayıt altına alması gerekiyor, diye düşündüm.
Birinci günlerde herkesin dilindeydi bu olay. Artık ise unutuldu gitti tahminen de. Bu hafıza zayıflığı mı aslında tıpkı şeyleri tekrar tekrar yaşamamıza yol açıyor?
Tıpkı şeyleri tekrar tekrar yaşamak insanın trajedisi olmaktan çıkalı çok oldu, artık güldürüye evrildi. Bunu insanoğlu bilerek yaptı olağan, işine bu türlü geldi.
Unutmayı, eskilerin deyişiyle nisyanı sanıldığı üzere bir kusur, bir zaaf olarak görmüyor insan, aksine bir tedavi, bir arınma usulü olarak görüyor. Adorno “Auschwitz’ten sonra şiir yazmak barbarcadır” demişti lakin o günden günümüze ne değişti? Yapısal olarak hiçbir şey. İnsan kötülükleri çabucak unutuyor ya da unutmaya çalışıyor. Zira o yükü taşıyamayacağını biliyor. Şayet unutma yeteneği olmasaydı insan yaşama kabiliyetini kaybedebilirdi. Bu evrimsel bir öykü aslında, insan hayatta kalma mühletini uzatmak için bu formda evrimleştirmiş kendini. Palu öyküsü de onlardan biri. Yaşandı ve unutuldu.
Evvelden duyduğumuzda hepimizi dehşete düşüren bu stil öyküler artık bilhassa TV’lerin gündüz jenerasyonunda her gün yayınlana yayınlana sıradan gelmeye başladı. ‘İstismar’ın görünür kılınması ibret mi veriyor yoksa olağan kabul edilmesine mi yol açıyor?
İnsan deneyim kazanır lakin bilindiği manada ibret almaz. Kendi pragmatizminde yontar yaşananları. Bu da berbatlığı sıradan hâle getirir. Halbuki yeterlilik olgusunun sıradan olması gerekiyor değil mi? Lakin hayır insan berbatlığı sıradanlaştırıyor ki yarattığı konfor alanının dışına çıkmaya gerek kalmasın. Bu çeşit olayları daima gördük ve maalesef görmeye devam edeceğiz.
Kitapta cehalet, eğitimsizlik ve çıkar uğraşının ekseninde güçsüzlerin ezildiği sapkın bir ortama şahitlik ediyoruz. Akla şu soru geliyor. Cehalet mi fakirliği doğuruyor yoksa fakirlik mi cehaleti?
İnsan insanın kurdudur. Bu kelamı şöyle deforme edebiliriz; “İnsan kendi sınıfının kurdudur.” Üst sınıfın kurguladığı oyunu alt sınıflar muazzam, kusursuz oynuyor. Hatta o kadar istekli ve iştahlı oynuyorlar ki oyunu kurgulayanlar bile buna şaşırıyor. Cahillikle yoksulluk farklı şeyler değil ki birbirini doğursun, tıpkı şey; beslendiği kaynak ise kendi vücutları.
Toplum çürümüşlüğü kabul etmeli
Kitapta hem toplumsal hem de tek tek ferdî çürümelerden kelam ediyorsunuz. Aslına bakarsanız herkes bir manada kurban lakin çocuklar dışında hepsi o çürümeye istekli olarak gidiyorlar. Bu topyekun çürümeyi durdurma bahtımız var mı sizce?
Öncelikle toplum bunun farkında olmalı, çürümüşlüğü, yozlaşmışlığı kabul etmeli fakat toplum kendi doğruluğundan çok emin, bunun için bir tedavi formülü uygulama bahtı olmuyor. Toplum kendi sınıfına düşman, “Parazit” sinemasında olduğu üzere birbirlerine karşı acımasız bir savaş veriyor. “Niteliksiz Adam”ın giriş cümlesiyle soruyu cevaplayabiliriz: “Ki farklı lakin, buradan bir sonuç çıkmayacak.”
Elbette evvel kaynağını bulmak lazım. Siz kaynaklardan birinin sofuca günahkârlık olduğunu söylüyorsunuz. Pekala ya yancıları neler?
Hepimiz… Ortada bir günah var, büyük bir günah, bir cürüm var büyük bir kabahat; bunun faili tek başına Sıddık ve efsunladığı bireyler olamaz. Birey, yani Sıddık toplumu çürütürken toplum buna bir refleks göstermiyor sonra o kurt bütün toplumu çürütüyor. Sonra bunun vahim faturası önümüze gelince ne oldu bize diyoruz, hangi orta bu kadar makus olduk? Kabahati kimse üstüne almıyor kabahat sahipsiz kalıyor ve sahipsiz kalan o cürüm öteki bir vakit öbür bir yerde patlıyor ve yeni bir şeymiş üzere yeniden şaşırıyoruz. Birebir şeyleri yaşayıp tıpkı formda reaksiyon gösteriyoruz.
